Lees alle columns van Jan Stoop op www.borneinbeeld.nl.
“Het is warmer dan gebruikelijk voor de tijd van het jaar. Binnen is het kouder dan buiten. Een zuidelijke stroming zorgt voor de aanvoer van bijzonder warme lucht uit Zuid-Europa. De komende dagen ligt de temperatuur gemiddeld zo’n tien graden boven het langjarig gemiddelde van de laatste dagen van oktober. Er zijn perioden met zon, het blijft overal droog, verspreid ontstaan enkele stapelwolken. Lokaal kan zelfs een zomerse 25 graden worden gehaald.” Ik schrijf het met een ongekende gretigheid uit de krant over.
Nóg een moment van gelukzaligheid. Ik vind aantekeningen (terug) voor een column die ik wijdde aan Jeroen Bosch. Voor een cursiefje Over dingen en mensen die voorbijgaan.
Meer dan 500 jaar geleden stierf hij. Om ‘wat preciezer’ te zijn: begin augustus 1516. Op, zo is overgeleverd ‘ongeveer’ 65-jarige leeftijd. Het Rekeningboek 1513 – 1519 van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap meldt zijn uitvaart op 9 augustus 1516.
Ik stond eens, bijna zeven jaar geleden, oog in oog met Jeroen van Aken, Jheronimus, Jeroen of Joen Bosch. In een krioelend museum. Oog in oog met zijn werk, voor zover gesigneerd. Wat hij vaak niet deed. Pakweg 30 werken zijn met ‘redelijke zekerheid’ aan hem toe te schrijven.
Werk dat wonderlijk is. Krioelend. Bizar, ongebreideld fantastisch, wonderlijk visionair. Visioenen van een genie, heette de tentoonstelling in het Noordbrabants Museum in de toen overal Bosch ademende stad ’s-Hertogenbosch. Zijn stad.
Werk dat het verhaal vertelt van struikelende mensen tussen hemel en hel. Die eerder bezwijken voor het kwade dan dat ze kiezen voor het goede. In beelden die geen menselijk oog nog ooit had gezien. Schrik- en vreesaanjagend. Verschrikking gestapeld op verschrikking. Pessimistisch is Bosch’ visie.
Waanzinnig? Monsterlijk? Exotisch? Ook. Zie het paradijspaneel Tuin der lusten. Zie De Hooiwagen. Zie de landschapsmens. Mens en landschap, mens en omgeving versmolten verbeeld. In benarde positie een gevangene van het landschap. Waanzin en zelfvernietiging.
Zie Het Narrenschip met een uil die neerkijkt op dit wankele evenwicht. Zie De schaatsende vogelbode. Raadselachtig. Zie De Marskramer die ‘op een slof en een oude schoen’ zijns weegs gaat.
Zijns weegs. Steeds vertwijfeld omkijkend op weg naar…. Tja, naar wat?
Jan Stoop, 8 november 2022
Kijk hier voor meer verhalen uit Borne
Meer over cultuur uit Borne
Volg het nieuws uit Borne
https://www.borneinbeeld.nl/category/nieuws/