Hoe de lokale politiek meer en meer wordt platgedrukt.
Nee, het ligt niet aan Corona, want al geruime tijd voor het virus ons bereikte ging het bergafwaarts met de gemeentelijke financiën. In Borne kreeg wethouder Velten nu zelfs een motie van wantrouwen aan zijn broek. Maar je kan zo’n wethouder niet van álles de schuld geven, vindt Lukas Schoonhoven. Lees zijn opinie.
Iedereen leert op de middelbare school hoe Nederland bestuurd wordt en wat de verschillende taken van het rijk, de provincie en de gemeente zijn. En hoe democratie werkt. Wij kiezen met zijn allen onze volksvertegenwoordigers en zij nemen de belangrijke besluiten. Dit systeem staat onder druk. Vooral de gemeenten hebben steeds minder vrijheid om zelf een keuze te maken. Daar zijn een paar oorzaken voor aan te geven:
De afgelopen tien jaar kwamen bezuinigingen op bezuinigingen. Dat begon met de crisis van 2008. Veel gemeenten waren bezig met nieuwe bedrijvenparken en woonwijken. Dat zijn projecten waarbij de kost voor de baat uit gaat. Als er investeringen zijn gedaan die niet op korte termijn kunnen worden terug verdiend hangt dit als een molensteen om de nek van een gemeente. Dat heeft overal in Twente (en de rest van Nederland) geleid tot leegstaande bedrijventerreinen en stilstand in de woningbouw.
Daarnaast is de belangrijkste inkomstenbron van een gemeente een vast aandeel in de uitgaven van het rijk. Dus als het rijk bezuinigt, moeten automatisch ook alle gemeenten bezuinigen.
Maar tegelijkertijd heeft het rijk altijd de mogelijkheid om bij tegenvallers geld te lenen. Een gemeente als Borne moet daarentegen altijd een sluitende lange termijnbegroting presenteren, anders loopt de gemeente het risico dat de provincie ingrijpt, met het effect van een strenge boekhouder die over alles mee wil beslissen en alleen maar kijkt naar de kosten.
Dit zorgt er voor dat de gemeenten steeds minder budget hebben om zelf keuzes mee te maken. Waar in het verleden nog kon worden gekozen voor een bibliotheek, sporthal óf schouwburg komen we in een situatie dat er voor alle drie gewoon geen geld meer is.
Belangrijke sociale taken als de uitvoering van bijstand, thuiszorg en jongerenzorg zijn taken van de gemeenten geworden. Maar met die uitvoeringstaken gooide het rijk ook meteen maar even een groot aantal kosten en eisen mee over de schutting. En meteen na de overdracht werd er al op de budgetten bezuinigd, terwijl veel van de taken op een bepaalde manier uitgevoerd moeten worden en daar dus nit al te veel keuze in zit.
Een kleinere gemeente als Borne heeft zelf niet de deskundigheid in dienst om alle wetten zelf goed uit te voeren. Dus wordt er intensief gewerkt met andere gemeenten en de regio Twente. Het gemeentelijke ambtenarenapparaat wordt daarmee steeds meer een soort uitvoeringsloket van beslissingen die ergens anders genomen worden.
En onze raadsleden dan?
In de samenwerkingsverbanden als de regio spelen zij bijna geen rol. En de marges waarin zij eigen keuzen kunnen maken wordt steeds kleiner.
Dit is geen strijdpunt van lokale tegen landelijke partijen, want vrijwel alle gemeenteraadsleden lopen hier tegenaan. Het samengaan met een andere gemeente zoals Hengelo is hier geen oplossing voor, want de andere gemeenten zitten met exact dezelfde problemen.
De enige oplossing is dat men in Den Haag op een andere manier over de gemeentelijke democratie gaat denken. Dat kan door minder strakke regels op te leggen of de budgetten te verruimen. Dan geef je de politiek ook de ruimte om de kiezer echt te laten kiezen. Tussen een ruimer sociaal beleid of een lagere OZB belasting. Tussen sport of cultuur. Tussen beton en asfalt of gras en bomen.
Anders gaan verkiezingen alleen over de vraag welke wethouder er straks weer iets moet sluiten of een motie van wantrouwen aan zijn/haar broek krijgt.
Lukas Schoonhoven
Lukas Schoonhoven was ondermeer actief als docent en wethouder van de gemeente Hengelo, tegenwoordig is hij ondermeer adviseur op het gebied van bestuur en beleid en fervent beoefenaar van rollenspellen.