Portretten van drie opeenvolgende generaties joden in Nederland.
Jehuda werd geboren in Enschede, en volgde haar opleiding aan de Hoge School voor de Kunsten in Arnhem (HKA, nu ArtEZ), ze is daarnaast beeldend kunstenaar, kunstdocent en moeder. Ze woont in Doorn en werkt in Nieuwegein en Doorn.
Het is heel bijzonder dat je nu door middel van een foto-expositie joden terug brengt in deze voormalige synagoge. Kan je uitleggen waarom je voor de synagoge in Borne hebt gekozen?
Bij mijn eerste bezoek aan de synagoge ontstond bij mij het idee om speciaal voor deze locatie werk te maken. Als kunstenaar wilde ik reageren op deze plek, zeker in het kader van 75 jaar vrijheid. Verschillende ideeën passeerden de revue, maar mijn keuze viel op de functie van het gebouw. Een synagoge biedt een dak aan joden voor hun samenkomsten. Zonder hen verliest het gebouw haar functie. Veel Bornse joden zijn tijdens de tweede wereldoorlog op transport gesteld, enkelen overleefden de vernietigingskampen. Joden terugbrengen in de vorm van portretten leek mij daarom passend voor deze locatie. Op deze manier krijgt de synagoge haar oude functie weer terug. Daarom leek het mij bijzonder om joodse families te benaderen waarvan nog drie generaties in leven zijn.
Je hebt een aantal families geportretteerd die uit drie opvolgende generaties bestonden, het moesten joodse families zijn. Daarnaast moesten ze in Nederland woonachtig zijn en ook uit joodse moeders geboren zijn, zoals de joodse traditie dat voorschrijft. Waarom heb je deze niet makkelijke keuze gemaakt?
Voor mij is dat een logische vervolgstap. Als je drie generaties wilt portretteren in relatief korte tijd, dan is het goed dat er duidelijke randvoorwaarden zijn. Zoals je in de vraag al aangeeft, je bent pas joods als je uit een joodse moeder bent geboren. Dit alles maakt het er niet makkelijker op om voldoende families te vinden die aan die randvoorwaarden voldoen, en het vergt veel moed om in de “spotlights” te staan.
Deze speciale expositie roept de vraag op wat jouw relatie is met het jodendom?
Dit is mijn eerste project waar het jodendom centraal staat, de locatie en 75 jaar vrijheid. Mijn naam is een joodse naam en je zou dus verwachten dat ik joods bloed heb, maar dat is niet zo.
Je bent veelzijdig en heb je in verschillende kunstvormen gespecialiseerd. Is er een vorm die voor jou speciaal is? Waarin je je gevoel, jezelf, terug kunt vinden?
Wanneer ik een idee heb, wanneer ik de inhoud heb bepaald, dan volgt de techniek vaak vanzelf. De vorm en de inhoud van het werk horen bij elkaar. Bij dit project gebruik ik het “ochtendgebed” als rode draad voor mijn beeldend werk. Dat maakt dat ik toch gekozen heb om textiel te verwerken in de installatie. Het joodse gebedsdoek, de “talles”, geeft de koppeling naar de textiel. Uiteindelijk was het Jacob Salomon Spanjaard die de synagoge heeft laten bouwen.
Creativiteit, kunst, zou eigenlijk meer gepromoot moeten worden, zowel thuis als op scholen. Kinderen die op jonge leeftijd in aanraking komen met verschillende vormen van “kunst”, kijken later over het algemeen opener naar kunst. In hoeverre heb je daar invloed op als kunstenaar en docent?
Als docent op een cultuurprofielschool zijn de verschillende kunstdisciplines ruim vertegenwoordigd in het lesprogramma. Volgens mij gebeurt er al veel op het gebied van kunsteducatie in Nederland. Kunst is volgens mij essentieel om een creatief brein te ontwikkelen. Erik Scherder heeft hier veel over geschreven. Hij zegt onder andere: “De verbindingen in de hersenen moet je blijven trainen, een leven lang. Hoe eerder kinderen met kunst en cultuur in aanraking komen, hoe beter: de hersenen zijn immers nog volop in ontwikkeling, creatief bezig zijn maakt dat deze synapsen ontstaan. Kunst heeft een hoger niveau van creativiteit”.
Van geboorte ben je “tukker”, heeft dat nog invloed gehad op de manier waarop je je hebt ontwikkeld?
Ja, ik ben in Twente geboren, maar het maakte mij nog geen “tukker”. Ik sprak geen Twents, misschien ben ik daarom geen echte “tukker” geworden, ondanks dat ik leuke vrienden en vriendinnen heb gehad. Desondanks voelde ik me een “vreemde eend in de bijt”. Een kunstenaar kent dat gevoel wel, wat dat betreft een prima leerschool. Hoe langer ik weg ben, des te meer ik mij “tukker” voel. De humor en het prachtige coulisselandschap mis ik soms wel…
De expositie is van 6 september tot 4 oktober – alleen op de zondagen – te zien in de Bornse synagoge. Openingstijden zijn van 10 tot 17 uur. Opening van de expositie op 6 september om 14:00 uur.
Wilt u de expositie bezoeken, raadpleeg van te voren de site van Cultureel Podium Bornse Synagoge: https://www.bornsesynagoge.nl/project/jehuda-de-jong-van-der-tak/
Hier vindt u de huisregels en het telefoonnummer voor het maken van een reservering.
Dit in verband met tijdsblokken en het maximale aantal bezoekers van zes personen.