De coronacrisis zet mensen aan het denken: ‘Waarom gebeurt dit allemaal, waar is God, en waarom doet Hij er niets aan om dit leed te voorkomen, en kan Hij dat wel?’ We vroegen de mening van Jan Hiemstra.
Meneer Hiemstra, kunt u uitleggen wat uw functie is bij RTV Borne?
Sinds eind 2019 ben ik gevraagd deel uit te willen maken van het PBO van RTV Borne. Het PBO staat voor Publiek Beleidsbepalend Orgaan. Het PBO dient erop toe te zien, dat RTV Borne als publieke zender zich houdt aan de wettelijke normen die de Mediawet stelt. Daarnaast heeft het bestuur aan de PBO-leden gevraagd te willen fungeren als klankbordgroep.
De PBO-leden vertegenwoordigen zoveel mogelijk de stromingen in de Bornse samenleving, zoals sport, minderheden, onderwijs, religie, cultuur. Ik ben gevraagd voor de stroming religie.
Daarnaast ben ik bestuurslid en coördinator van de christelijke lokale Omroep LOGOS te Hengelo, die wekelijks een uitzending verzorgt vanuit de studio van Radio Hengelo.
U vertelde in het voorgesprek, dat u o.a. pastoraal werk doet voor de kerkgemeenschap waar u lid van bent.
Kunt u uitleggen wat pastoraalwerk eigenlijk inhoudt en op welke manier u dat nu doet in deze Corona periode?
Mijn vrouw en ik wonen al 40 jaar in Borne en al die tijd zijn we lid van de Ger. Kerk te Hengelo (Kristalkerk). Sinds begin 2019 vormt deze kerk met de Christelijke Ger. Kerk en de Nederlands Ger. Kerk te Hengelo een samenwerkingsgemeente, met de naam ‘3GK-Hengelo’. Deze gemeente omvat ongeveer duizend leden, overwegend wonend in Hengelo, maar ook in Borne, Delden, Goor en Oldenzaal.
De laatste paar jaar ben ik voor een aantal adressen van de Kristalkerk pastoraal bezoeker. Dat betekent bezoeken brengen aan kerkleden, waarbij gesproken wordt over hoe het met hen gaat, over mooie en moeilijke dingen in het leven, hoe het geloof daarin functioneert (of niet), waar gebeden en gedankt wordt, en waarin soms het afscheid van het leven wordt besproken en meebeleefd wordt.
Gewoonlijk bezoek ik deze adressen enkele keren per jaar, in deze tijd van de coronacrisis volgen we ruimhartig de adviezen van het RIVM en de maatregelen van de regering. Dat wil zeggen dat ik nu geen bezoeken meer aan huis afleg. Om toch het contact te onderhouden, doe ik dat nu telefonisch. Binnen het wijkteam van de kerk hebben we afgesproken dat geregeld te doen, in elk geval wat meer zolang er geen publieke kerkdiensten meer gehouden worden. Ik moet zeggen dat deze telefonische contacten zeer op prijs gesteld worden.
Daarnaast verschijnt het kerkblad tweewekelijks digitaal, zoals voorheen ook al het geval was. Daarin kunnen de gemeenteleden lezen over wat er op het kerkelijke erf gebeurt, wat de (voorgenomen) ontwikkelingen zijn, zodat ze periodiek geïnformeerd worden.
De overheid heeft ingestemd met de mogelijkheid dat er 30 mensen aanwezig mogen zijn tijdens een dienst. Weet u ook of dat gebeurt in uw gemeente of elders?
De kerken hebben niet gevraagd om die mogelijkheid van max. 30 personen, dat heeft de overheid zelf aangeboden. Die mogelijkheid geldt overigens ook voor andere bijeenkomsten, zoals ter gelegenheid van een begrafenis of crematie. Zeer recent is geïnventariseerd in hoeverre kerken hiervan gebruik maken; dat blijkt helemaal niet het geval. Er worden op heel veel plaatsen wel kerkdiensten gehouden, die gestreamd worden. In zo’n dienst zijn slechts een minimaal aantal mensen aanwezig, zoals de predikant, de dienstdoende ouderling, eventueel een organist of pianist, de koster en degene die de beamer bedient. De kerken nemen hierin duidelijk hun eigen verantwoordelijkheid.
In de media wordt soms de indruk gewekt dat kerken in met name de biblebelt hiervan gebruik maken; en dat de besmettingsgraad in deze biblebelt-gemeenten hoger zou zijn dan in andere plaatsen. Uit de gegevens van het RIVM blijkt deze conclusie onjuist te zijn. Als er een hogere besmettingsgraad is in enkele gevallen, kan de oorzaak daarvan niet direct gerelateerd worden aan kerkelijke bijeenkomsten. Het is jammer dat hier een onjuist beeld wordt geschetst. Zelfs bij de jongste vragen van de Tweede Kamer aan de regering werd dit beeld benoemd alsof het een feit was. Dat is jammer, want het creëert een tegenstelling in de Nederlandse samenleving die er niet is.
Nu het Corona virus waart door Nederland, denkt u dat de mensen meer behoefte hebben aan religie?
Die behoefte is bij mensen heel verschillend, omdat mensen zo heel verschillend zijn en verschillend reageren in crisissituaties. Het is wel zo, dat een aantal mensen meer oog en oor krijgt voor het aspect religie en dat geloof een houvast biedt, dat mensen zonder geloof missen. Ineens staat de wereld om ons heen bijna stil, kun je je werk niet of nauwelijks meer doen, valt je inkomen ineens weg, zit je bedrijf op slot, wordt jezelf of je geliefde ernstig ziek of overlijdt misschien wel. Dat maakt de toekomst erg onzeker en voelen mensen zich ineens heel kwetsbaar. Bij een aantal mensen ontstaat dan toch de reflex, dat er meer is dan je eerst dacht. In die gedwongen rust valt het je misschien op dat er bijvoorbeeld tv-programma’s zijn die aandacht geven aan kerkdiensten en levensbeschouwelijke vragen, iets waar je eerder geen aandacht aan gaf. Ik denk zelf dat maar een beperkt aantal mensen – dat niet in verbondenheid met God leeft – hierdoor aandacht krijgt voor aspecten van het geloof. Als je je eigen deur voor God niet openstelt, zal Hij niet bij je persoonlijk binnenkomen. Die klop op jouw levensdeur kan ook doorklinken in de situatie dat het virus ook jou nadert of misschien wel bedreigt.
Ons “zekere” leven, ons “geplande” leven wordt flink door elkaar geschud door het Corona virus, wat kan dat betekenen voor de mensen die religieus zijn.
De beleving van deze situatie wordt ook onder gelovigen niet eenduidig beleefd. Elk mens reageert daarin weer verschillend, zoals hij/zij is. Maar door de bank genomen vertrouwen christenen op de leiding van God in het leven en in hun eigen leven; ook als het niet goed gaat of zelfs helemaal niet goed. De aanwezigheid van God in je persoonlijk leven biedt houvast. ‘We zijn in Gods hand’, geeft hier uitdrukking aan. Elk gezond mens hangt aan het leven, wie wil er nu voortijdig sterven. Dat geldt voor alle mensen. Als je levenseinde blijkbaar is gekomen, kun je daar als christen vrede mee hebben, omdat God kennelijk die weg met je gaat, ook al begrijp je dat vaak of zelfs meestal niet. Als je in zo’n situatie vrede met God hebt, is dat dragelijker dan wanneer je strijdend zonder God ten onder gaat. Het leven van een christen eindigt hier op aarde, maar mag een vervolg hebben, dat glorieus is. Dat is verborgen toekomstperspectief, waar de Bijbel heel duidelijk over spreekt.
Er zijn gelovigen die “Gods hand” zien in deze onrustige tijd. Die geloven dat het een straf van God is. Dat de “eindtijd” nadert. Hoe ziet u zelf de problematiek rond het virus en het geloven in God.
Ik lees en hoor die verhalen ook, ik ben er zelf niet zo erg van onder de indruk. Zoiets klinkt voor mij nogal dreigend. Je kunt Gods handelen in deze wereld wel proberen te duiden, maar vaak zit je er naast. Het is wel een heel menselijke reflex, want zulke situaties vragen om een antwoord op het grote ‘waarom’. ‘Waarom gebeurt dit allemaal, waar is God, en waarom doet Hij er niets aan om dit leed te voorkomen, en kan Hij dat wel?’
Rampen en de teloorgaan van de wereld is wel het eindscenario van deze wereld, zoals in de Bijbel wordt beschreven. Er zijn in de loop van de geschiedenis al heel veel verschrikkelijke rampen en oorlogen geweest, die miljoenen mensen het leven gekost hebben. Mensen in die tijd zullen ook aan de eindtijd gedacht hebben. De Bijbel beschrijft dat God bezig is te werken naar de voltooiing van deze wereld. Daarin passen die rampen en oorlogen, zoals is voorzegd. Dit te duiden op de tijdschaal van de wereld is toch delicaat. Het is aan God wanneer dit zover is. Dat kan al heel dicht bij zijn, het zou ook nog duizend jaar kunnen duren.
Er zijn toch nog veel meer gevaren die ons kunnen bedreigen, denk alleen al aan de gevolgen van de klimaatverandering. Misschien is dit nog maar een begin.
Ik denk wel dat God dit jongste virus-fenomeen kan gebruiken om mensen weer aan het denken te zetten. Ook bij het ontstaan van dit virus ligt de verantwoordelijkheid en de gevolgen daarvan bij de mens zelf. Als mijn info juist is, at men in China o.a. vleermuizen (had God trouwens al lange tijd geleden verboden, ver vóór onze jaartelling). Als daardoor een virus overspringt van dier op mens, en mensen geven dat door onderlinge contacten – ongewild en onbewust – aan elkaar door, kun je God dat niet kwalijk nemen, maar moet je bij jezelf te rade gaan. Dat geldt niet alleen in deze corona-crisis, maar bij heel veel grote of kleinere rampen die de mensheid treft. Je mag God vrijmoedig vragen om zijn hulp, dat ontslaat je niet van je eigen verantwoordelijkheid zelf stappen te ondernemen om het kwaad te bezweren. Daarom ben ik ook zo blij met onze regering die ferme stappen neemt om verspreiding van het virus zoveel mogelijk in te dammen, blij dat er bekwame adviseurs zijn om de regering te adviseren, blij dat er zoveel mensen in de zorg zijn die zich buitengewoon inzetten voor de zieken, bekwaam en met gevaar voor eigen leven en gezondheid voor de zieken. God wil al die mensen gebruiken om onze samenleving leefbaar te houden, ook al vallen er veel slachtoffers. Het herinnert ons er telkens weer aan hoe kwetsbaar we zijn, hoe eindig het leven kan zijn, maar ook dat we desondanks veilig zijn in Gods hand.
Interview en Tekst: Lilian Berends
Een productie van RTV Borne, powered by 1Twente