Als ik door het dorp loop besef ik niet gauw hoeveel bedrijven hier klein zijn begonnen.
Borne heeft in het verleden een verrassende verscheidenheid aan bedrijven gekend. Ooit waren er naast de textielindustrie enkele steenbakkerijen, twee windmolens, vier cichoreifabriekjes, twee zeepziederijen (het maken van zeep uit van natuurlijke vetten) een grutterij, twee melkfabrieken en een kartonnagefabriek. Verder telde Borne een aantal belangrijke bedrijven in de metaalsector en de elektrotechniek.
Dankzij een aantal pioniers werd Borne in de negentiende eeuw met technische bedrijfjes die uitgroeiden tot grote ondernemingen met internationale bekendheid. Maar om hun vleugels te kunnen uitslaan verhuisden zij naar Hengelo, dat aan een belangrijk spoorwegknooppunt kwam te liggen. En zo werd Borne verdrongen als vestigingsplaats.
Onder de pioniers was de Bornse smid J. Meijling, die samen met ingenieur C. C. Stork (1829-1863) uit Oldenzaal in 1859 aan de Oude Almeloseweg een bescheiden werkplaats oprichtte voor de reparatie van machines voor de textielindustrie. Na het overlijden van Stork in 1863 en het uittreden van Meijling werden de zaken door twee broers van Coenraad voortgezet onder de naam Gebrs. Stork en Co. In 1868 werd deze toekomstige industriegigant naar Hengelo verplaatst.
Een andere pionier was W. H. Hofstede Crull. Hij kreeg een baantje bij de Bornse machinefabriek Ledeboer. Als elektrotechnicus startte hij in Borne een technisch bureau, dat van de gemeenteraad een vergunning kreeg voor de aanleg van elektrische straatverlichting. Daarmee was Borne in 1896 de eerste elektrisch verlichte plattelandsgemeente in Nederland. In 1908 verhuisde het bedrijf naar Hengelo onder de naam Heemaf, een fabriek voor elektrotechnische apparaten. W. Aal begon in 1910 met zijn zoons aan de Prins Bernhardlaan een gieterij voor koper-, aluminium- en tinproducten die in 1913 werd omgezet in de NV Twentsche Metaal en IJzergieterij. De modellen voor de gietstukken werden vervaardigd door modelmakerij Kwast aan de Morseltdijk. Later produceerde men producten voor Philips.
In 1932 richtte J. Jonge Poerink een bedrijf op voor producten van metaaldraad, waarvan er vele letterlijk door het hele land gingen als bagagerekken voor treinen. Het bedrijf heeft zich nu gespecialiseerd in interne transportsystemen. In 1995 werd Jonge Poerink overgenomen door Ashworth Brothers en draagt nu de naam Jonge Poerink Conveyors. Sinds 1949 produceert de firma Bons & Evers complexe onderdelen van messing voor zeer uiteenlopende toepassingen in sanitair, verwarmingssystemen, leidingen en allerhande machines, apparaten en voertuigen. We gebruiken ze dagelijks en onopgemerkt.
Lees meer verhalen over Borne
Volg het nieuws uit Borne
Tekst: Marlene Wissink
Foto: Steenfabriek van Scholten
Een productie van RTV Borne